بازی های محلی استان لرستان

بازی دال پلو

دراین بازی چند نفر به دو دسته تقسیم می‌شوند که معمولاً دو دسته سه نفری یا بیشتر می‌باشند. هر دسته بفاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از یکدیگر و روبروی هم قرار می‌گیرند.

هر دسته در جایی که ایستاده‌اند سه عدد سنگ بعنوان هدف که هر یک تقریبا بطول ۲۵ و بعرض ۱۵ سانتی متر می‌باشد طوری در محل خود (روبروی دسته مقابل) پشت سر هم قرار می‌دهند که فاصله سنگها یک متر باشد و این سنگها را بصورت عمودی در یک خط مستقیم در زمین فرو می‌کنند که راست بایستد. بنابراین اکنون هر دسته سه عدد سنگ خود را که به آن "دال" (dal) یا هدف می‌گویند، در کنار خود و روبروی سه دال dal)) دسته مقابل قرار داده‌اند که حدودا بفاصله ۱۰ الی ۲۰ متر دورتر از آنها و روبرویشان ایستاده‌اند.

حال هر دسته که زودتر دال‌ها (هدفها) را در زمین فرو کرده باشند برای اینکه دسته مقابل را با خبر کرده باشند، تا شروع بازی را نصیب خود کنند می‌گویند:

"دال ادسم گایل بستم" dal _ e _ dasem gayel bastem یعنی (هدف در دستم گاوها را بستم).

اکنون دسته‌ای که بازی را شروع می‌کند می‌بایست هر نفر یک سنگ که به وزن و اندازه توانایی جسمی او می‌باشد به طرف دال‌های دسته مقابل پرتاب نماید. البته اندازه سنگی را که به طرف دال‌ها پرتاب می‌کنند اختیاری است اما معمولاً " این سنگها را به اندازه دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده بسوی هدفها پرتاب می‌نمایند.

بعضی مواقع ممکن است یکی از دسته‌ها یکنفر کم داشته باشند، که در این صورت دسته مذکور حق دارد یک سنگ اضافه پرتاب نماید. درهر صورت دسته‌ای که افرادش سنگها را پرتاب کرده باشند کنار می‌کشند تا افراد دسته مقابل بطرف دال‌های آنان سنگ پرتاب نمایند.

هر دسته اگر یکدور کامل یا یکدور غیر کامل که شرح داده خواهد شد، هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد، برنده بازی خواهد شد.

یکدور کامل بنا بر قرار داد اولیه معمولا" شامل پنج "مره" marra (پنج دور بازی) که یک دور کامل است، می‌باشد و به اینصورت است که:

اگر دسته‌ای بتواند با پرتاب سنگ در یک دور بازی هر سه دال دسته مقابل را بیاندازد و دسته مقابل با پرتاب سنگ نتو انسته باشد حتی یک دال از آنها را بیاندازد، این خود یک "مره" (یکدور بازی) حساب می‌شود و اگر پنج بار هر سه دال دسته مقابل را به همین صورت بیاندازند پنج "مره" محسوب می‌گردد که همان یکدور کامل است و این دسته برنده بازی است.

حال ممکن است دسته مذکور با دور غیر کامل برندهٔ این بازی شوند که آن عبارت است از ۱۰ "تیل" til (نیم یا نصف). بنابراین هر مره دو برابر تیل است و برنده شدن در ۱۰ تیل به اینصورت است که:

اگر دسته‌ای هر سه دال حریف مقابل را انداخته باشد و حریف مقابل هم یک یا دو دال از سه دال دسته مذکور را بیاندازند این دسته، برنده یک تیل می‌باشند. و اگر به همین صورت بازی ادامه پیدا کند بعد از برنده شدن ۱۰ تیل بازی را برده‌اند.

بیشتر مواقع ممکن است دسته‌ای با چند مره و چند تیل بازی را ببرد، به این صورت که مثلا با ۲ مره و ۶ تیل، یا ۳ مره و ۴ تیل، یا ۴ مره و ۲ تیل بازی را ببرند. در هر صورت اگر یک مره تمام شود جای دو دسته عوض نمی‌شود اما اگر یکدور بازی با یک تیل تمام شود هر دو دسته محل خود را با یکدیگر عوض می‌کنند.

در این بازی اگر یک نفر از دسته‌ها با پرتاب سنگ یک دال از حریف مقابل را بیاندازد در همان یکدور می‌بایست یک سنگ اضافه بعنوان جایزه پرتاب کند. و اگر دو دال از حریف مقابل انداخته باشد در همان دور می‌تواند دو سنگ دیگر پرتاب نماید.

اگر یکنفر از دسته‌ای به تنهائی و با بردن جایزه پرتاب سنگ هر سه دال حریف مقابل را بیاندازد و حتی یک دال از دسته خودش افتاده نباشد، به یاران آن یکنفر می‌گویند شما مرده‌اید به این معنا که در دور بعدی حق ندارید سنگی پرتاب نمائید. پس در دور بعدی آن یکنفر مقابل دسته حریف قرار می‌گیرد و می‌بایست در این دور با پرتاب سنگ و انداختن دال‌های حریف، یاران خود را زنده نماید که در اینصورت اگر یکی دو دال را انداخته باشد یاران او هم می‌توانند به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب نمایند.

بازی کلو رونکی

کلورونکی یکی از محبوبترین بازی‌های محلی است که تعداد بازیکنان آن بایستی حتماً جفت باشند.مثلا دو دسته ۶ نفری که جمعا ۱۲ نفر شوند. در گروه اول که هر نفر کلاهی بسر دارد (یا اگر کلاهی در دسترس نباشد با دستمال چهار گوشی که ۴ گوشه اش را گره زده‌اند و بر سر می‌گذارند کلاهی درست می‌کنند) افراد بشکل دایره وار چهار دست و پا روی زمین می‌نشینند.

دسته ۶ نفری ایستاده بنای حمله به دسته نشسته را می‌گذارد تا کلاه آنها را بربایند و متقابلا دسته نشسته نیز به حالت دفاعی در آمده و سعی می‌کنند با زدن قو (Qowo به معنی قوزک پا) از خود دفاع کنند.

اگر یکی از ۶ نفر دسته نشسته موفق شد با پا به یکی از افراد ایستاده بزند، دسته ایستاده بازی را باخته و بایستی بجای گروه نشسته روی زمین قرار گیرند.

در صورتی که یکی از گروه ایستاده، موفق به ربودن کلاه رقیب شود، با قدم‌های بلند دوان دوان از میدان بازی دور می‌شود تا کلاه را به دالگه (مکانی دورتر از بازی که افراد قبل از شروع بازی بین خود مشخص و تعیین می‌کنند.این مکان می‌تواند درخت، چوب یا سنگ بزرگی نزدیک زمین بازی باشد) بزند. اگر شخص رباینده کلاه موفق شود آن را به دالگه برساند، افراد گروه ایستاده بازی رابرده‌اند و دوباره گروه نشسته روی زمین باقی خواهند ماند.اگر فردی که کلاهش را ربوده‌اند موفق شود کلاه خود را از رباینده پس بگیرد، دو گروه جای خود را با یکدیگر عوض می‌کنند.

بازی کران (عمو زنجیر باف لری)

یکی از بازی‌های رایج مناطقی از استان لرستان "کران" یا جوزو می‌باشد. این یک بازی جمعی است که بین دو تیم با نفرات مساوی، هر تیم شش نفر برگزار می‌گردد. مشابه آن بازی زنجیر پاره کن در فارس می‌باشد.

به محل خاص و فضای زیاد و وسیله نیاز ندارد. در محوطه و زمینی به طول حداکثر ۱۰ وعرض ۲ متر قابلیت اجرا دارد.

نحوه بازی:

ابتدا خطی بطول یک تا یک و نیم متر روی زمین کشیده که در واقع خط مرز مشترک دو تیم محسوب می‌شود، این خط به "کر" موسوم است، نفرات دو تیم بفاصله نیم متر از خط کر مقابل هم (در دو طرف خط) و بصورت عمودی ستونی (نفرات پشت سر هم) می‌ایستند. نفر اول هر تیم یعنی دو نفر جلو که روبروی هم هستند از نیرومندترین بازیکنان انتخاب می‌شوند. بازیکنان هر تیم دو دست را دور کمر نفر جلویی محکم قلاب می‌کنند (کمر نفر آخر و دست‌های نفر اول هر تیم آزاد است). نفرات جلوئی یا اول هر دو تیم دست‌ها را بطرف هم دراز کرده و دست یکدیگر را محکم می‌گیرند و مسابقه که یک نوع زور آزمایی جمعی و سنجش قدرت گروهی است آغاز می‌شود. هر تیم سعی می‌کنند نفرات تیم مقابل را بطرف خود بکشند، به گونه‌ای که از خط کر گذشته وارد محوطه این تیم شوند، برای این منظور نفرات هر تیم سعی دارند به این ترتیب تعداد یک یا چند نفر از یک تیم جدا کرده به داخل محوطه تیم دیگر و به پشت خط (کر) بکشانند که این نفرات بازنده بوده و از دور خارج می‌شوند. بازی با نفرات باقی مانده بار دیگر و از ابتدای خط شروع می‌شود و تا جائی ادامه پیدا می‌کند که کلیه نفرات یک تیم بطرف تیم دیگر کشانده و بازنده شوند.

بازی زره مشکی

این بازی بیشتر در فصل زمستان و در خانه‌ها انجام می‌گیرد. به این صورت که چند نفر به دور "تژ گاه" tzga (آتشگاه _ چاله‌ای که ذغال یا چوب آتش گرفته در آن قرار دارد) جمع می‌شوند و یکنفر را انتخاب کرده و یک سنگ ریزه یا یک ذغال ریز و خاموش به دستش می‌دهند و او دو دستش را به پشت سر خود برده بدون اینکه بقیه بدانند سنگ ریزه را در یک دست خود مخفی می‌کند و هر دو دست خود را مشت کرده و به جلوی یکی از افرادی که نشسته‌است می‌آورد و می‌گوید شما بگوئید که سنگ ریزه در کدام دستم می‌باشد و او هم جمله‌ای را از یک دست مشت کرده شروع می‌کند و اگر جمله با دست راست یا چپ مشت کرده او پایان پذیرفت اشاره به دست چپ یا راست او کرده می‌گوید: "در این دست می‌باشد". جمله مذکور را به این صورت می‌گوید: "گل دیه گل پنج دیه خاجکه مری‌ها دیه".

Gol de ya gol panj de ya xajeka mari ha de ya

بازی قاز و قیز   

این بازی یک بازی تعادلی میباشد و به اینصورت است که چند نفر از بچه ها بدور همدیگر جمع میشوند و 10 عدد ترکه چوبی به طول یک متر می آورند و تک تک چوبهای یک متری را در یک مسیر روبروی همدیگر به فاصله یک پا دور از همدیگر بر روی زمین میخوابانند و بنا بقرعه یکنفر از بچه ها بازی را شروع میکند. به اینصورت که میبایست با یک پا (لی لی) از روی تک تک چوبها بپرد بدون اینکه پایش به آنها برخورد نماید. و وقتی این فاصله را طی نمود این بار نیز با یک پا از میان چوبها بصورت مارپیچ از کنار سر چوب اول حرکت میکند و وقتی به سر دیگر چوب رسید مسیر چوب دوم را طی مینماید و به همین صورت تمام مسیر را به صورت مارپیچ طی مینماید بدون اینکه پایش به چوبها برخورد داشته باشد. بعد از آن فاصله چوبها را زیادتر میکنند و او اینبار میبایست با یک پا بر روی تک تک چوبها پا گذارد بدون اینکه آنها را بغلتاند و به اینصورت 10 عدد چوب را طی نموده و بازی را برده است اما اگر در طول مسیرهای بازی حتی یک خطا داشته باشد این بازی را باخته است.

کشتی لری

این کشتی محلی در مناطق مختلف لرستان بنام های کشتی دست زیر بالا یا "سافونه"، نامیده شده و از قدیم الایام در میان عشایر و طوائف مختلف لرستان  مرسوم و رایج است، مسابقه این کشتی با لباس محلی و پای برهنه انجام گرفته و همراه با ساز ودهل می باشد. مسابقه بین دو نفر برگزار می شود.

زمان کشتی 15دقیقه است که بدون توقف ادامه خواهد داشت. در صورتی که پس از مدت مذکور نتیجه ای عاید نشود پنج دقیقه استراحت داده شده و کشتی مجددا آغاز می شود.

کشتی با دست زیر بالا، شروع می شود و بر خلاف کشتی های فرنگی و آزاد کشتی گیران تنها از دست برای دست و از پا جهت پا استفاده می کنند و مجاز به استفاده دست برای پا و بالعکس نیستند، که خطا محسوب می شود. کشتی گیران برای  اجرای فن می توانند لباس همدیگر را نیز بگیرند.

فنونی که در این کشتی به کار گرفته می شود عبارت است از: لنگ، پشت یا قل پشته، فن کمر. در طول مسابقه هیچگونه اخطاری از جهت کم کاری و یا امتیازی از جهت پرکار بودن داده نمی شود.

بازی کش کله شیره

 نوعی بازی قایم موشک بین دو دسته از افرادی است که تعداد انها بین ۳ الی ۶ نفر است. ابتدا اوسا یک دسته که حالو نامیده می شود چشم حالوی دسته دیگر را می بندد و به یاران خود دستور می دهد تا هر کدام در جائی پنهان شوند.سپس چشم حالو را باز کرده و دو نفری راه می افتند .

حالوی دسته رقیب می گوید: کش کله شیره .

حالوی دیگری جواب می دهد: مردم پیا کو (مرد و یارم را پیدا کن).

وقتی رقیب بتواند یکی از یاران مخفی شده طرف مقابل را پیدا کند برنده خواهد بود و طرف دیگر باید چشمش بسته شود.

بازی چزگو

تعداد نفرات در این بازی محدودیتی ندارد ، اما بازیکنان نبایستی از دو نفر کمتر باشند. ابزار بازی شامل یک سنگ کروی شگل (گوی) و تعدادی چوب دستی است. قبل از شروع بازی ، روی زمین یک گودال و یک جوی کوچک به عمق ۱۰ سانتی متر حفر می کنند. 
یکی از بازیکنان گوی را بداخل جوی انداخته با چوب دستی از زیر آن را به هر اندازه که می خواهد پرتاب می کند و نفر بعدی چوب دستی خود را به سمت گوی سنگی می اندازد. هرگاه به آن اصابت کند، نوبت بازی به نفر بعدی میرسد، در غیر این صورت به طرف گوی سنگی رفته ، با چوب ان را درون گودال می اندازد . در صورتی که توانست سه بار گوی را درون گودال بیاندازد ، نوبت بازی به نفر بعدی می رسد اگر نتوانست بازیکن دیگری با چوب دستی خود گوی را به نقطه ای پرتاب می کند و کسی که موفق به انداختن گوی به داخل گودال نشده باید به دنبال ان بدود تا زمانی که بتواند گوی را به درون گودال بیاندازد. شخص پرتاب کننده گوی باید قبل از اینکه گوی متوقف شود به آن بکوبد در غیر این صورت بازی را باخته است.

بازی ریلاسی 

این بازی مخصوص بچه های سنین ۳ تا ۱۰ ساله است و تعداد بازیکنان آن نبایستی از سه نفر کمتر باشند . بچه ها پشت سر هم در یک صف می ایستند و سر دسته آنها می گوید:

ریله  و ریله ریلاسیه (Rila  ou Rila Rilasia )  یعنی اینطرف و آنطرف ،این سو آن سو

سپس بچه ها به یک طرف مثلا سمت چپ خم می شوند . سردسته دوباره می گوید ریله و ریله ریلاسیه و بچه ها این بار به طرف راست خم می شوند و همین طور هر چی سر دسته بازیکنان به بچه ها بگوید آنها باید در تبعیت و تقلید از او با همدیگر کار او را عینا تکرار نموده و انجام دهند.

طرز تهیه 4 غذای محلی استان لرستان +عکس

آبگوشت کشک لرستان

مواد لازم :

گوشت آبگوشتی                            500 گرم

نخود و لوبیا سفید                             2 پیمانه

بادمجان سرخ کرده                            2 عدد

پیاز                                                1 عدد درشت

سیر                                              4 حبه

کشک                                           250 گرم

نمک و زردچوبه و نعنا خشک                 به میزان لازم

روغن مایع                                       به میزان لازم

طرز تهیه :

نخود و لوبیا را از شب قبل خیس کنید و هنگام پخت غذا، آب آن ها را خالی کنید و بشویید.

گوشت، نخود، لوبیا سفید، نمک، پیاز خرد کرده و حبه های سیر را با 5 پیمانه آب خوب بپزید.

پس از اینکه یک ساعت از پخت آبگوشت گذشت، زردچوبه را بریزید و نیم ساعت مانده به پایان پخت آبگوشت، بادمجان های سرخ شده راهم اضافه کنید.

در آخر، کشک را اضافه کنید تا چند جوش بزند.

کمی نعنا داغ درست کنید و در آبگوشت بریزید.

وقتی آبگوشت کاملا جا افتاد ، آب آن را در ظرف های جداگانه بکشید. گوشت، بادمجان، لوبیا و نخود را نیز با هم بکوبید و با سبزی خوردن و نان سنگک سرو کنید.

به این آبگوشت به زبان محلی " دو گوله دودار" گفته می شود و در فصل سرما بسیار طرفدار دارد و از نظر مواد لازم برای بدن بسیار غنی و در عین حال، خوشمزه و دلچسب است.

خورش سیب درختی

مواد لازم :

گوشت ران گوسفندی                   500 گرم

روغن مایع                                  2 قاشق غذاخوری

برگ بو                                      3 عدد

پیاز                                           1 عدد

آب                                           5 لیوان

نمک و فلفل                               به مقدار لازم

سیب درختی                             500 گرم

پیازداغ                                      2 قاشق غذاخوری

                                                           سرکه                                      2 قاشق غذاخوری

                                                           شیره انگور یا خرما                        نصف لیوان

                                                           نشاسته ذرت                             1 قاشق غذاخوری

طرز تهیه:

گوشت را به قطعات 2×2برش داده در روغن مایع تفت دهید.

سپس آن را با برگ بو، پیاز و آب به مدت سه ساعت روی حرارت بپزید.

در یک ساعت آخر نمک و فلفل را اضافه کنید.

با ابزار مخصوص یا چاقو، وسط سیب را بیرون آورده پوست آن را بگیرید و آن را برش دهید.

در اواخر پخت گوشت، طوری که دو پیمانه از آب آن باقیمانده باشد، پیاز و برگ بو را بیرون آورده و سیب های 

حلقه شده  و پیاز داغ را به آن اضافه نمایید.

سرکه را به شیره انگور یا شیره خرما اضافه کرده خوب به هم بزنید و سپس آن را به خورش اضافه کنید تا 

خورش  بپزد و سیب ها تقریبا نرم شوند.

نشاسته ذرت را نیز در کمی آب سرد حل کرده در اواخر پخت به خورش بیفزایید.

آش بادمجان

مواد لازم برای 4 تا 6 نفر:

کشک                                       200 گرم

بادمجان                                     1 کیلو گرم

لوبیا‏ سفید                                100 گرم

لوبیا چیتی                                100 گرم

لوبیا قرمز                                 100 گرم

نخود                                        80 گرم

بلغور گندم                               250 گرم

گوشت گوسفندی                    300 گرم

نمک، فلفل ‏سیاه، ‏زرد چوبه      به میزان لازم

آب                                           2 لیتر

                                                                    روغن                                        100 گرم

                                                                     نعنا داغ                                   1 قاشق سوپ‏ خوری

                                                                     سیر داغ                                  1 قاشق غذاخوری

                                                                     پیاز داغ                                     4 قاشق غذاخوری(3عدد)

طرز تهیه:

گوشت را با یک عدد پیاز خام و یک لیتر آب و فلفل روی حرارت می‏ گذاریم تا کاملاً پخته شود.

سپس گوشت را خارج نموده و ریش ریش می‏ کنیم.

حبوبات (نخود و لوبیا) را که از شب قبل خیس کرده‏ ایم با مقداری نمک به آب گوشت اضافه می‏ کنیم تا مغز پخت

 شوند، بعد بلغور گندم را اضافه می ‏کنیم تا لعاب بدهد.

بادمجان‏ ها را پوست گرفته و خرد می ‏کنیم و با مقداری روغن، سرخ کرده، کمی زردچوبه به آن افزوده و بعد به

 حبوبات اضافه می ‏کنیم.

بعد از چند جوش نیمی از پیاز داغ و سیر داغ و نعنا داغ را به همراه گوشت ریش شده به آش می ‏افزائیم.

وقتی آش‏ جا افتاده و لعاب دار شد، کشک را اضافه نموده هم زده و شعله را خاموش می ‏کنیم.

آش را داخل ظرف کشیده و روی آن را با پیاز داغ، نعنا داغ، سیر داغ و کشک تزیین می ‏کنیم.

آش کشگینه (ترخینه)

مواد لازم برای آش:

نخود و لوبیا                          یک لیوان

عدس                                 سه چهارم لیوان

کشگینه                              نیم کیلو

پیاز داغ                                نصف لیوان

سبزی آش                          نیم کیلو

نمک و فلفل و زرد چوبه        به میزان لازم

نعناع داغ                             کمی

مواد لازم برای کشگینه:

بلغور گندم                                  یک لیوان

کشک                                        یک لیوان

سبزی کوهی معطر                   یک قاشق غذاخوری

طرز تهیه کشگینه:

به جای یک لیوان کشک می توانید از 3 لیوان دوغ استفاده کنید.

بلغور گندم، کشک (یا دوغ) و سبزی کوهی معطر را با هم می جوشانیم تا کشک یا دوغ به خورد بلغور برود و 

سفت شود.

بعد آن را به شکل کلوچه درآورده و می گذاریم خشک شود. 

طرز تهیه آش:

از شب قبل نخود و لوبیا را خیس می کنیم. بعد آب آنها را دور می ریزیم و می پزیم.

عدس و کشگینه را به آن اضافه می کنیم.

وقتی کشگینه ها باز شدند،  پیاز داغ و زردچوبه را تفت داده و به همراه نمک و فلفل اضافه می کنیم.

به مدت یک ساعت این پخت باید انجام شود.

سپس سبزی آش را به مواد اضافه کرده و دوباره به مدت یک ساعت می پزیم تا آش جا بیفتد. سپس سطح آن

 را با پیاز داغ و نعناع داغ تزیین می کنیم.